آیت الله حاج سید ابوالقاسم اریب فومنی
در سال 1264 هـ ش در خانواده مذهبی در فومن دیده به جهان گشود . وی با تحصیل در زمینه علوم دینی و پشت سر گذاشتن مراحل عالیه دینی به درجه اجتهاد رسید و سالها در این شهر به هدایت و ارشاد مردم پرداخت و در سن 97 سالگی به رحمت ایزدی پیوست . مزار وی در مسجد امامزاده میرزای فومن قرار دارد .
اسوه زهد و تقوا
عالم ربانی – فقیه نورانی حضرت آیت الله مرحوم حاج سیدابوالقاسم اریب فومنی (ره) مطابق شناسنامه در سال 1269 خورشیدی در دوره سلطنت ناصرالدین شاه قاجار دیده به جهان گشودند. گفته می شود نیاکانشان از اهالی روستای سید سرا بودند . پدرشان مرحوم حاج سید محمد علوی شریعتمدار معروف به « کربلایی سید احمد » و مادر مرحومه ی آقا « سیده سلطان خانم » نام داشتند که از خوبان روزگار خود به شمار می رفتند . برادران آقای اریب به نام های : سید محمود اریب ، سید حسین علوی فومنی ، سید عباس علوی فومنی ، سید حسن علوی فومنی و یگانه خواهرش نیز از پرهیزگاران و نیکو کاران زمانه خود بودند و حضرت آقا نیز در چنین خانواده ای پرورش یافته بود.
مرحوم آقای اریب (ره) پس از گذراندن دوره کودکی علوم مقدماتی را نزد پدر و همچنین در مکتب خانه ملا علی کوکبی گذراندند و پس از آن به حوزه علمیه رشت و سپس به مدارس علوم دینی فیلسوف الدوله و چیذر در تهران رفتند و دوره سطح و همچنین فقه و اصول را درآنجا فرا گرفتند.
ایشان از شاگردان گرانقدر حضرت آیت ا... شیخ محمدرضا تنکابنی (پدر بزرگوار حجت الاسلام والمسلمین حاج شیخ محمد تقی فلسفی سخنور معروف انقلابی و استاد مدرسه علمیه فیلسوف الدوله تهران) بودند.
در شرح حال و زندگی نامه حضرت آیت ا... شیخ محمدرضا تنکابنی آمده است :" آیت ا... تنکابنی جزء اولین شاگردان آخوند خراسانی بود که به تهران وارد شده بود و حرف های تازه ای برای گفتن داشت. لذا موفق به تربیت شاگردان ممتازی، از جمله حضرات آیات و حجج اسلام آخوند ملاعلی معصومی همدانی ، میرزا هاشم آملی (مرجع بزرگ شیعه و پدر اخوان لاریجانی ) ، آقا سید ابوالقاسم اریب ، حاج شیخ علی مقدسی ، شیخ محمدعلی لنکرانی ، سید جلال الدین آشتیانی ، فرزند فقیهش حاج شیخ علی فلسفی و حضرات آقایان سید جلال الدین تهرانی ، میرزا عبدالکریم حق شناس تهرانی ، دکتر ابوالقاسم گرجی ، سید هاشم مفخم ، دکتر محمود فاضل یزدی و خداداد صبر شد.
چندی بعد به حوزه علمیه قم رهسپار گشتند بعد از مدتی جهت ادامه تحصیلات به حوزه علمیه لبنان رفتند و از آنجابه حوزه علمیه نجف اشرف عزیمت نمودند و مراحل عالیه تحصیل را درآن شهر گذراندند ، تا اینکه به درجه اجتهاد نائل آمدند.(4) پس از اتمام تحصیلات و أخذ درجه اجتهاد و مراتب تهذیب نفس ، در فواصل سالهای 1315 تا 1317 بود که به زادگاه خود فومن بازگشتند و از آن پس به ارشاد و تعلیم و نشر احکام اسلام پرداختند و علاوه براین امامت مسجد جامع و مسجد بالا محله را نیز عهده دار گردیدند. ایشان در سالهای پیش از انقلاب به ویژه در دهه 1340 از جمله روحانیون مبارز و مخالف رژیم پهلوی بود و حتی گفته می شود که آیت الله حاج سید ابوالقاسم کاشانی از رهبران مذهبی آن زمان مردم که بعد از کودتای 28 مرداد سال 1332هجری شمسی تبعید شد ، مدتی را با ایشان در فومن به سر برد و حضرت آقا هم از حامیان آن مرد مبارز به شمار می رفت. در کتاب گنجینه دانشمندان جلد ششم اثر محمدشریف رازی در ارتباط با مرحوم آقای اریب (ره) آمده است :
"سید ابوالقاسم اریب فومنى از علماء محترم شهرستان فومن مىباشد. وى در این شهر متولد شده و در بیت سیادت و شرافت پرورش یافته است. اسلاف و نیاكان آن جناب همه از اشراف و اجلاء گیلان و منطقه فومن بودهاند.
ایشان مقدمات را در فومن و سطوح را در شهرستان رشت خوانده آنگاه به تهران مسافرت
و از محضر مرحوم آیتاللَّه آقاى حاج شیخ محمدرضا تنكابنى (والد ماجد خطیب توانا و واعظ شهیر جناب آقاى فلسفى) و مرحوم آیتاللَّه حاج سید محمد تنكابنى و دیگران استفاده نموده و پس از آن به زادگاه خود مراجعت و بیش از چهل سالست كه در فومن به اقامه جماعت و خدمات دینى اشتغال دارند.
نگارنده در حدود سى سال قبل كه براى دیدن یكى از دوستان به فومن مسافرت كردم آنجناب را ملاقات او را دانشمندى ادیب و مانند شهرتش اریب یافتم.
این سید جلیل القدر از علمای گرانقدر و افاضل فقها بود و همه مردم چه غنی و چه فقیر نزد او رعایت ادب واحترام را می نمودند. اهالی فومن به وی اعتقاد سختی داشتند و در بسیاری از موارد
به جد وی سوگند یاد کرده و اغلب عبارت « به جد آقای اریب »را بر زبان جاری می ساختند و این آخرین قسم شان بود. بسیاری از اهالی شهر و حومه جواب سوالات مختلف شرعیه را نیز از ایشان می گرفتند و حضرت آقا جدا از آگاهی مسائل علوم دینی از دیگر علوم زمانه خود نیز بی بهره نبودند و جالب آنکه به چند زبانه خارجی از جمله انگلیسی و فرانسه آشنایی داشتند.(4)
معظم اله اگر چه در ثمره ازدواج خود با مرحومه فاطمه مجتبایی (متوفی 1364) صاحب فرزندی نشدند ولی بچه های شهر را فرزندان خود می دانستند و دعایشان همیشه پشت سر فرزندان این شهر بود.
منزل ایشان در کوچه شهید افتخاری (کوچه ممتاز و نوردانش سابق ) محل رجوع اهالی شهر و نیازمندان منطقه بود . سابقاً در ایام محرم تمامی دسته های زنجیر زنی و سینه زنی از دو منطقه بزرگ بالا محله و پایین محله از مساجد خود حرکت نموده و باید به درون خانه ایشان رفته و پس از سلام و احترام آنگاه ، به خانه روضه شادروان حاج محمد صادق فرخنده بخت (متوفی 1336) رفته و سرانجام به مبدا خویش برمی گشتند.
روح و روان همگی شان از بخشایش ایزدی برخوردار باد.
مرحوم آقای اریب(ره) در اواخر عمر به علت ناراحتی های جسمی و جراحی چشم و کهولت سن سالها در منزل ماندگار بودند ، تا اینکه سرانجام در روز چهارشنبه هشتم اردیبهشت ماه 1361 به رحمت حق پیوستند و در گلزار شهدای فومن به خاک سپرده شدند. پس از ارتحال این عالم ربانی فضای شهر فومن مملو از عطر شهادت گشت و به روایت اهالی این دیار جوانان کثیری در جبهه های حق علیه باطل شرکت جسته و به درجع رفیع شهادت نائل شدند و در کنار مزار این عالم عامل ، زاهد پارسا ، اسوه زهد و تقوا مرحوم آقای اریب(ره) به خاک آرمیدند.
منابع:
1 سرزمین و مردم فومنات کیوان پندی
-2 خاطرات و مبارزات مرحوم فلسفی
-3 گنجینه دانشمندان جلد 6 محمد شریف رازی
-4 مصاحبه با سید صادق اریب ( برادر زاده مرحوم آقای اریب(ره))